DUYU BÜTÜNLEME (DUYUSAL ENTEGRASYON)
NEDİR?
Çevremizdeki uyaranlar duyu organlarımız yolu ile algılanır
ve beyine iletilir. Bu bilgilerin beyinde organize edilmesi ve kullanılır hale
getirilmesine duyusal entegrasyon denir. Yaşamın ilk yedi yılında bir çocuk
vücudunu ve çevresindeki dünyayı hissetmeyi öğrenirken bir yandan büyür ve daha
aktif hale gelir. Farklı seslerin ne anlama geldiğini ve konuşmayı öğrenir.
Çevresindeki sayısız nesnelerin ne olduğunu, diğer insanlarla ve fiziksel çevre
ile nasıl etkileşim içersinde olduğunu öğrenir. Bu gelişim sürecinde yaşadığı
tüm deneyimler çocuğa duyu bilgisi verir ve bu bilgiyi çocuğun etkili bir
şekilde kullanabilmesi için çocuğun duyu bütünlüğünü geliştirmesi gereklidir
Dünyayı nasıl algıladığımıza
ve nasıl davranacağımıza duyu bütünleme sürecimizin ardından karar
veririz.
**Normal Duyusal Sistemimiz 7 bölümden oluşmaktadır;
-Vestibuler Duyu (denge): İç kulakta yer alır. Yer
çekimiyle bağlantılı olarak, vücudumuzun alan içerisinde nerede olduğunu,
hızını, yönünü ve hareketini algılamamızı sağlar, bize bununla ilgili bilgi
verir. Bu sistem vücudumuzu dengede tutmak ve vücudumuzun postürünü korumak
için temeldir.
-Proprioseptif Duyu (vücut farkındalığı): Kaslarda ve
eklemlerde yer alır ve vücudumuzun nerede olduğunu söyler. Bununla birlikte
vücut parçalarının nerede olduğu ve nasıl hareket ettiklerine ilişkin bilgi
verir.
-Tat Duyusu: Dildeki kimyasal alıcılar tarafından
işlenir. Tatlı, ekşi, acı ve tuzlu gibi farklı tatları algılamamız sağlar.
-Koku Duyusu: Burundaki kimyasal alıcıların
işlemesiyle yakın çevremizdeki kokular hakkında bilgi verir.
-Taktil Duyu (dokunma): Deride bulunur, vücudun en
büyük organıdır. Dokunma, basınç ve ağrı seviyesiyle ilişkilidir ve bu suretle
ısıyı (sıcak ve soğuğu) ayırt etmemize yardımcı olur. Dokunma sosyal gelişimin
önemli bir parçasıdır. İçinde olduğumuz çevreyi ölçüp değerlendirmemize
yardımcı olur ve buna uygun tepkiler geliştirmemizi sağlar.
-Görme Duyusu: Gözün retina kısmında yer alır ve ışık
ile aktif hale gelir. Görme duyumuz nesneleri, insanları, renkleri, zıtlıkları
ve uzamsal sınırları tanımamıza yardımcı olur.
-İşitme Duyusu: Havadaki ses dalgalarının, dış kulak
yolu ile toplanarak, iç kulaktaki reseptörleri uyarması sonucu çevremizdeki
sesleri algılar ve beyin sapında anlamlandırılır.
*Duyusal Bütünleme Bozukluğu Nedir?
Duyusal Bütünleme Bozukluğunun gerçek nedeni tam olarak
bilinmiyor. Genellikle, otistik, Asperger'ssendromlu ve diğer gelişimsel
gerilikleri olan bireylerde duyusal bütünleme sorunları da gözlenir. Bir çok
araştırma otistik bireylerin düzensiz beyin fonksiyonları olduğunu kaydeder.
Son araştırmalar genetik geçişler olduğuna da işaret etmektedir.
Duyusal Bütünleme Bozukluğu olan çocuklar, duyularından
(dokunma, hareket, koklama, tat, görme ve işitme)aldıkları bilgileri zihinsel
olarak işleyemezler ve bu bilgilere uygun tepkiler veremezler. Bu çocukların
tipik olarak bir ya da daha fazla duyusu uyaranlara aşırı yüksek ya da çok
düşük tepki verir. Duyusal bütünleme bozuklukları çocuğun gelişim ve
davranışlarına bağlı olarak sorunlara yol açabilir.
*Kimlerin Duyusal
Bütünleme Bozukluğu Vardır?
Otizm ve diğer gelişimsel sorunları olan çocukların
çoğunlukla duyusal bütünleme sorunları olur. Bununla birlikte duyusal bütünleme
sorunları erken doğum, beyin hasarı (cp), öğrenme güçlükleri ve diğer
sorunlarla ilişkili olabilir.
*Duyu bütünlemede
duyusal gelişim aşamalarından herhangi birinde bir problem olduğunda ;
Öğrenme süreci,Hafıza,Görsel yetenekler,İşitsel
yetenekler,Kişilerle ve çevreyle iletişim-etkileşim Kaba motor hareketler,Oyun
oynama yetenekleri,Uzay-zaman farkındalığı,Öğrenilmiş bilgiye erişim,İnce motor
beceriler,Denge ve koordinasyon,Geleceği ya da bir hareketi planlama becerileri
Aynı anda farklı iki aktiviteye odaklanabilme,,Dikkat ve konsantrasyon,Yemek
yeme,Konuşma, El-göz koordinasyonu,Yeni fikir üretme ve uygulamak için
işleme koyma,Özgüven, Duygusal ve fiziksel tepkileri ayarlayabilme,Yeni duruma
adapte olabilme,Odaklanma ve sürdürme,Sinir sistemi gelişimi,Akademik beceriler,Sosyal
hayata uyum,Psikolojik gelişim,Öfke kontrol,Uzak ve yakın hafıza, Günlük yaşam
aktivitelerinde vücudun doğru kullanımı, ,Bisiklete binme,Koşma gibi günlük
aktivitelerde eksiklik yada gecikmeler olabilir.
Bir binanın temelinin sağlam olması gerektiği gibi,
öğrenmenin temelini de duyu bütünleme oluşturur. Duyu bütünleme de
yaşanan sorunların sebep olduğu problemler, doğru sebepler bilinmediği için
çoğu zaman yanlış yöntemlerle ortadan kaldırılmaya çalışılır ve çocuk için
doktor-psikolog-pedagog-özel dersler arasında gidip gelinecek bir maraton
başlar.
*Duyu Bütünleme
Probleminin Belirtileri
Bu çocuklar dış dünyadan aldıkları duyusal uyarıları tam
olarak işleyemezler. Mesela:
Sürekli hareketli olabilir ya da kolayca yorulabilir.
İki nokta arasında sürekli gidip gelebilir.
Dokunulmaktan rahatsız olur.
Bazı yemekleri yemeyi çiğneme sırasında bıraktığı tat
yüzünden reddedebilir.
Kokulara karşı aşırı duyarlı olabilir.
Bazı dokumalara karşı aşırı hassas olabilir ve ancak yumuşak
ya da kendi hoşuna giden elbiseler giyebilir.
Ellerinin kirlenmesinden hoşlanmaz.
Kayma ve sallanma gibi hareketlerden rahatsız olabilir,
yokuş aşağı inmekten hoşlanmayabilir.
Tırmanmayı öğrenmekte, merdiven çıkmakta veya asansöre
binmekte zorlanabilir.
Egzersizden sonra rahatlamakta zorlanabilir.
Sürekli atlar, zıplar ve döner.
Vücut dengesini kaybedebilir.
Duruşu sorunlu olabilir.
Düğme gibi küçük objeleri kavramakta zorlanır.
Seslere karşı aşırı duyarlıdır. Elektrikli süpürge, çim
makinesi, saç kurutma makinesi ve siren seslerinden çok rahatsız olur.
Oyunlara yeni şeyler ekleyemez; aynı oyuncakla hep aynı
şekilde ve defalarca oynar ya da sadece TV yada video seyretmeyi tercih eder
*Çocukların/Bebeklerin Duyu Bütünleme
Terapisi İhtiyacı Olduğu Nasıl Anlaşılır?
1. Kolay korkma (doğumdan 3 aylığa kadar)
2. Zayıf kas tonu
3. Kendini kontrolde problem, normal dışı
telaşlı
4. Elleri bir araya getirmede veya oyuncakları
birbirine çarpmada problem
5. Yavaş yuvarlanma, oturma veya ayağa kalkma
6. Bebek konuşmasında (agulama) zorluk
7. Keşfetme problemleri
8. Hareket ettirildiğinde ağlama veya
gerginlik
9. 6 aylıktan sonra sıklıkla elleri yumruk
yapma
10. Baş aşağı durmayı tolere edememe
11. Banyodan hoşlanmama
12. Yaşına uygun oyuncakları oynama da problem
13. Kucağa alınınca, kucakta tutulunca rahatsız olma
14. Emme güçlüğü
15. Aşırı aktif ve aşırı hareket peşinde
16. Oturma veya uyku problemleri
*Okul öncesi
çocukların (3-5 yaş arası) Duyu Bütünleme Terapisi İhtiyacı Olduğu Nasıl
Anlaşılır?
1. Yaşına uygun oyunlara veya
hareketlere “yapamıyorum”, “beceremiyorum” der
2. Zayıf kas tonu, çelimsiz, yumuşaklık
3. Sakar, sürekli düşer/takılır
4. İnsanlara veya mobilyalara çarpar, uzayda
vucudunun yerini ve etrafındakileri algılayamaz
5. Oyuncakları veya boya kalemlerini kırar
6. Zıplamaktan, sallanmaktan veya ayaklarının
yerden kesilmesinden hoşlanmaz
7. Boyama yapmaktan, yap-boz yapmaktan veya
makasla kesmekten hoşlanmaz
8. Dil öğrenmede zorluk yaşar
9. Hiperaktiftir, sakinleşemez, çok hızlı
hareket değiştirir
10. Dikkat dağınıklığı veya yeni göreve geçişi
engelleyecek aşırı dikkat
11. Banyodan veya saçının kesilmesinden hoşlanmaz
12. Dokunmaya, tatmaya, seslere veya kokulara aşırı
tepki verir.
13. Oyun bahçelerinde oynamak istemez
14. Oturma veya uyku problemleri
15. Yeni şeylere öğrenirken diğer çocuklardan daha
fazla tekrar yapması gerekir
*Okul Çağındaki
çocukların Duyu Bütünleme Terapisi İhtiyacı Olduğu Nasıl Anlaşılır?
1. Dikkat dağınıklığı veya yeni göreve
geçişi engelleyecek aşırı dikkat
2. Zayıf kas tonu, sürekli uzanmak isteme veya
çalışma masasında dik oturamamak
3. Yeni şeylere öğrenirken diğer çocuklardan
daha fazla tekrar yapması gerekir
4. Harfleri ters yazma/okuma (örneğin “b”
yerine “d”), düzgün yazı yazma problemi
5. Kalemleri çok kolay kırar veya kaleme çok
bastırarak yazar
6. Zıplamaktan, sallanmaktan veya ayaklarının
yerden kesilmesinden hoşlanmaz
7. El yazısından hoşlanmaz, ev ödevinden kolay
sıkılır/yorulur
8. Dikkat dağınıklığı veya direktifleri takip
etmede zorluk
9. Hiperaktiftir, sakinleşemez, çok hızlı
hareket değiştirir
10. Kendine güven eksikliği
11. Yüzmeden, banyodan, sarılmadan veya saç kesiminden
hoşlanmama
12. Dokunmaya, tatmaya, seslere veya kokulara aşırı
tepki verir. .
13. Fiziksel aktivite veya spor aktivetelerinden
kaçınma
14. Akranları ile arkadaş olmada problemler, daha
büyük veya küçük çocuklarla oynama eğilimi
15. Motor görevler içeren işlerde direktifleri takip
edememe
*Yetişkinler İçin
Duyu Bütünleme Terapisi Ne Zaman Faydalı Olur?
1. Denge sorunları, oryantasyon
sorunları ve/veya merdivenden/asansörden korkulduğu zaman
2. Çok hızlı ve kolay yorulma, sürekli uzanmak
isteme veya çalışma masasında dik oturamamak
3. Sakarlık, sık kaza yapmak ve/veya hantallık
4. Kalabalık ortamlardan hoşlanmama, sıra da
beklerken sürekli yanlışlıkla insanlara çarpma
5. Arkadan yaklaşıldığında ve/veya habersiz
temaslarda aşırı tepki verme
6. Duygusal ilişkileri sürdürememe, duygusal
yakınlık kurmada sorunlar, sarılamama
7. Ev ve iş aktivitelerinde organizasyon
bozukluğu
8. Motor görevler içeren işlerde direktifleri
takip edememe
9. Araç kullanmada, park etmede, vites
değiştirmede veya otoyol giriş-çıkışlarında sorun yaşama
10. Kendine güven eksikliği
11. Dikkat dağınıklığı veya yeni göreve geçişi
engelleyecek aşırı dikkat
*Nasıl Teşhis
Edilir?
Çoğunlukla bir fizyoterapist tarafından duyusal uyaranlara
karşı tepkileri, beden duruşu, dengesi, koordinasyonu ve göz hareketleri
değerlendirilir
*Duyu Bütünleme terapisi nedir?
Duyu bütünleme terapisi belirtilen problemleri azaltmak için
çocuğa dışarıdan duyusal uyarı verip, organize olmasını ve organize olan
çocuğun adaptif cevap açığa çıkarmasını sağlayan bir tedavi yöntemidir.
Duyu bütünleme terapisi 1960 lı yıllarda Amerikalı doktor
J.Ayres tarafından, University of Southern California 'da yapılan araştırma ve
çalışmaların ardından uygulamaya konulmuş, devam eden süreçte tün
dünyada, çocuklar için, özellikle otizm başta olmak üzere birçok problemin
çözümünde oldukça önemli bir terapi yöntemi olarak uygulanmaya başlanmıştır.
Duyu bütünleme terapisinde çocukların yaşadıkları duyusal
tecrübelerin nörofizyolojik adaptasyonu ve çocuğun duruma uygun adaptif cevap
açığa çıkarması sağlanır. Bu sayede çocuğun çevresiyle olan sosyal, duygusal ve
fiziksel etkileşimine pozitif yansır.
Kişinin vücudu ve çevresinden aldığı duyu bilgileri beyinde
bilginin kavranması, yorumlanması ve bütünleştirilmesi işlemlerinden geçerek,
ortaya çıkan duysal bilginin kullanılarak organize bir cevap açığa çıkarılması
sağlanır. Böylece çocuk dış dünyadan gelen duyu bilgilerine adapte olur.
*Duyu bütünleme terapisinin amaçları nedir?
Terapideki hedef çocuğun her zaman mutlu, iletişime açık ve
ortamdaki uyaranları rahatlıkla tolere edebilir halde olmasını sağlamaktır.
Olumlu tecrübeler öğrenmeyi kolaylaştırır. Seans sırasında mutlu olan çocuk
iletişimi sürdürür ve oyun sırasında öğrendiği bilgileri günlük yaşamına çok
daha kolay entegre eder. Çocuk ancak dünyayı normale en yakın şekilde
algıladığında öğrenmeyi gerçekleştirebilir. Dünyayı en iyi algılama da ancak
duyusal bütünlükle sağlanabilir.
Terapinin temeli duyusal uyaranların, çocuğun ihtiyaçlarına
ve sorunlarına göre planlanarak, çeşitli diyetler halinde çocuğa
sunulmasıdır.
Duyu bütünleme terapisi sırasında her çocuk kendi içinde
farklı bir birey olarak kabul edilir çünkü her çocuğun farklı duyusal
bozuklukları ve elbette farklı bir kişiliği vardır.
Terapi seanslarının başında çocuk değerlendirilir ve hangi
alanlarda ne şekilde sorun yaşadığı tespit edilir. Çocuğun problem yaşadığı
alanlardaki bozukluğun davranışlarına ne şekilde yansıdığı gözlemlenir ve
uygun terapi programı çizilir.
Terapi sırasında aile sürecin en önemli parçasıdır ve
terapistle aile, çocuğun da içinde olduğu bir takım gibi çalışmak zorundadır.
Terapi süreci içinde standart bir terapinin dışında çocuğun
terapi sırasındaki ihtiyaç ve arayışları göz önünde bulundurulur ve aileye de
çocuğunun neye ihtiyacı olduğunu anlaması için eğitim verilir. Unutulmaması
gereken en önemli nokta terapilere devam eden çocuğun bir birey olduğu ve asla
standardize edilemeyeceğidir.
